Leśnictwo odgrywa kluczową rolę w Europie, zarówno pod względem ochrony środowiska, jak i gospodarki. Europejskie lasy stanowią bogactwo przyrody i źródło surowca drzewnego, a równocześnie pełnią ważną rolę w zatrudnieniu i utrzymaniu różnorodności biologicznej. W tym artykule przyjrzymy się leśnictwu w Europie i przedstawimy podstawowe dane dotyczące leśnictwa i pozyskiwania drewna w poszczególnych krajach.
Europa a leśnictwo: ogólny kontekst
Europa jest jednym z najbardziej zalesionych kontynentów na świecie, a lasy pokrywają około 40% jego powierzchni. Liczba ta różni się w zależności od kraju, ale ogólnie rzecz biorąc, lasy stanowią znaczący zasób naturalny Europy. Dla wielu krajów europejskich leśnictwo jest ważnym sektorem gospodarki.
Pozyskiwanie drewna w Europie
Pozyskiwanie drewna w Europie jest istotnym aspektem zarówno gospodarki, jak i zrównoważonego zarządzania zasobami leśnymi. Drewno jest używane do produkcji mebli, budowy domów, produkcji papieru i wielu innych produktów. W Europie pozyskiwanie drewna jest surowcem o dużej wartości i zrównoważone zarządzanie lasami jest priorytetem.
Podstawowe dane dotyczące leśnictwa i pozyskiwania drewna w niektórych krajach europejskich
- Szwecja: Szwecja jest jednym z największych producentów drewna w Europie. Las stanowi około 70% obszaru kraju. Szwedzkie lasy są gospodarowane z myślą o zrównoważonym rozwoju, co oznacza, że poziom wycinki jest utrzymywany na niskim poziomie.
- Finlandia: Finlandia jest kolejnym europejskim liderem w produkcji drewna. Przemysł leśny jest kluczowym sektorem gospodarki, a drewno jest ważnym produktem eksportowym. Las stanowi około 75% obszaru kraju.
- Niemcy: Lasy niemieckie stanowią około 32% obszaru kraju. Struktura własnościowa jest zróżnicowana – istnieją zarówno lasy landowe i prywatne jak i państwowe. Przemysł drzewny w Niemczech koncentruje się na produkcji wysokiej jakości drewna i produktów z drewna.
- Francja: Francja pomimo stosunkowo suchego klimatu posiada rozległe lasy, stanowiące około 31% obszaru kraju. Przemysł leśny we Francji koncentruje się na produkcji drewna dla budownictwa oraz produkcji papieru.
- Polska: Polska jest jednym z liderów w Europie w produkcji paneli drewnianych i mebli. Przemysł drzewny jest ważnym sektorem gospodarki, a lasy stanowią około 30% obszaru kraju. W Polsce zdecydowany prym w zarządzaniu zasobami leśnymi odgrywają Lasy Państwowe . Zdecydowanie dominuje u nas jeden gatunek drzewa – sosna pospolita. Stanowi ona podstawę około 60% lasów w Polsce. Ale nie bez znaczenia są inne gatunki, przede wszystkim świerk, modrzew, jodła. W sumie drzewa iglaste stanowią około 70% naszych lasów. Zazwyczaj rosną one w monokulturach, które śmiało możemy nazwać plantacjami, choć ze względów wizerunkowych Polscy leśnicy przeciwstawiają się takiemu nazewnictwu. Mniejsze znaczenie mają drzewa liściaste: dęby (szypułkowy i bezszypułkowy), buki, brzoza, i w mniejszym stopniu klony, graby, wiązy i inne gatunki. Drzewa liściaste częściej tworzą zróżnicowane gatunkowo lasy. Więcej o leśnictwie w naszym kraju możecie przeczytać w moim poprzednim wpisie w języku angielskim Forestry in Poland
- Hiszpania: W Hiszpanii lasy pokrywają około 36% obszaru kraju. Drewno jest używane zarówno w przemyśle budowlanym, jak i w produkcji papieru.
Co ciekawe, wiele lasów w Hiszpanii i Portugalii jest zarządzane przez prywatnych właścicieli leśnych. Pewna część właścicieli i firm zarządzających lasami w Hiszpanii jest aktywnych na rynkach kredytów węglowych w Unii Europejskiej w ramach systemu EU ETS. Działa to na zasadzie implementacji dobrowolnych projektów, które przyczynić się mają do zwiększonej sekwestracji (pochłaniania) dwutlenku węgla i generują kredyty węglowe (jeden kredyt węglowy równa się jednej tonie metrycznej dwutlenku węgla pochłoniętego na (mniej lub bardziej) stałe przez glebę. Firmy i fundacje takie jak AirCO2 prowadzą właścicieli lasów przez cały proces. Gdy udowodnione zostanie zakumulowanie określonej ilości CO2, wygenerowane w ten sposób kredyty można sprzedać na rynkach węglowych, pod warunkiem znalezienia odpowiedniego kupca. Unijny system handlu emisjami EU ETS jest poniekąd kontrowersyjny (nie jest pozbawiony błędów i patologii jak greenwashing!), ale nowatorski, już funkcjonujący i mający coraz większy wpływ na otaczającą nas rzeczywistość.
Rozpisałem się tutaj, ponieważ byłem zaangażowany w jeden projekt realizowany przez startup AirCO2, ale rynki kredytów węglowych to temat na oddzielny wpis. I to nie jeden! Jest to dość skomplikowany temat, w którym łatwo się pogubić, a gąszcz regulacji i podmiotów zaangażowanych w tym zakresie stanowi istną dżugnlę.
Lasy Państwowe również prowadziły swego czasu projekt pilotażowy mający zbadać szanse dla polskiego leśnictwa w zakresie kredytów węglowych, natomiast idzie to raczej wolno. Nieco informacji można znaleźć tu: Lasy Państwowe: Lasy Węglowe
Wszystkie wymienione kraje stosują zasady zrównoważonego zarządzania lasami, aby chronić i zachować lasy na przyszłość. Programy certyfikacji, takie jak FSC (Forest Stewardship Council) i PEFC, pomagają w identyfikacji produktów drzewnych pozyskanych w sposób przyjazny dla środowiska. Lasy Państwowe podjęły w 2023 roku decyzję o rezygnacji z certyfikatu FSC. Mój wpis na ten temat znajdziecie tu: Linkedin.
Leśnictwo w Europie odgrywa istotną rolę w utrzymaniu równowagi między produkcją drewna a ochroną środowiska naturalnego. Warto podkreślić, że dane dotyczące leśnictwa i pozyskiwania drewna regularnie się zmieniają w związku z dynamicznym charakterem tego sektora, dlatego zawsze warto śledzić najnowsze informacje i inicjatywy związane z zrównoważonym gospodarowaniem lasami w poszczególnych krajach europejskich.
Dla leśnictwa dziś jednym z największych, jeśli nie największym wyzwaniem są następstwa zmian klimatu. Może to być wyjątkowo dużym problemem dla Polski i naszych rozległych plantacji sosnowych. Sosna powoli przestaje sobie radzić z długotrwałymi suszami, obniżeniem się poziomu wód gruntowych, osłabieniem przez grzyby takie jak huba korzeniowa i opieńka. Istnieje ryzyko, że w najbliższych latach będziemy mieli do czynienia ze zjawiskiem masowego zamierania drzewostanów sosnowych. Więcej na ten temat znajdziecie w opracowaniach naukowych, np. tym: Jagodziński, Dyderski i Pietras 2020. Leśnicy w pewnej mierze próbują sukcesywnie zmieniać skład gatunkowy nowo sadzonych lasów w kierunku bardziej odpornych drzewostanów liściastych bądź mieszanych. Nie wszędzie natomiast jest to możliwe ze względu na szereg czynników. M.in. :
- Aktualnie sadzić możemy jedynie rodzime gatunki drzew
- Niektóre siedliska ze względu na ubogą glebę w składniki odżywcze pozwalają rosnąć jedynie sośnie i ewentualnie brzozie niskiej bonitacji spośród rodzimych gatunków
- Moim zdaniem świadomość wpływu zmian klimatu na nasze lasy jest niewystarczająca w kadrach Lasów Państwowych.
